Estonia nadal przyjazna kryptoaktywom, ale zaostrza przepisy dotyczące dostawców usług wirtualnych aktywów

2022-01-04 Thompson&Stein

Od lutego Estonia wprowadza nowe definicje dostawców usług wirtualnych aktywów (VASP – Virtual Assets Service Provider), a już regulowane firmy kryptowalutowe mają (według wstępnych założeń) czas do marca 2022 r. na dostosowanie swoich działań do nowego prawa.

23 grudnia 2021 roku wpłynął do estońskiego parlamentu rządowy projekt zmiany przepisów ustawy o Zapobieganiu Prania Brudnych Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (the AML Act), mający za zadanie skuteczniej regulować VASP w celu zmniejszenia ryzyka przestępstw finansowych. Zmieniony projekt ustawy opiera się na ogólnym zakazie prowadzenia przez podmioty nadzorowane transakcji na rzecz anonimowych użytkowników. To rozwinięcie przepisów z roku 2020 r., wprowadzonych po gwałtownym wzroście ilości udzielanych przez FIU (Jednostki Analityki Finansowej) licencji. Działania te jednak nie miały nic wspólnego ze skandalem dotyczącym Danske Banku, jak mylnie podawały media.

Tym samym Estonia jest jedną z pierwszych jurysdykcji, która zmieniła swoje ustawodawstwo, aby dostosować się do Zaktualizowanych wytycznych FATF (Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy) dotyczących podejścia do aktywów wirtualnych i dostawców usług związanych z aktywami wirtualnymi. Nowe zmiany wprowadzają FATF Travel Rule, bardziej rygorystyczne wymagania licencyjne i rozszerzają zakres ustawy AML, tym samym obejmując także usługi związane z walutami wirtualnymi.

Kogo będą dotyczyć zmiany?

Głównie działających w Estonii dostawców usług związanych z aktywami wirtualnymi (VASP), w tym giełd kryptowalut i portfeli, prowadzących usługi na rzecz klientów zewnętrznych. Nie obejmą więc podmiotów prowadzących działalności w obszarze kryptowalut, na bazie własnych kapitałów. Po zmianach do kategorii VASP będą się zaliczać zdecentralizowane platformy, usługodawcy świadczący usługi promocji, wsparcia oraz listowania tokenów w ramach ICO i niektóre inne usługi. Dodatkowo od 2020 r., VASP są regulowane w taki sam sposób jak instytucje finansowe. W związku z tym, są one zobowiązane do przestrzegania ustawy AML i weryfikacji swoich użytkowników. Ponadto, VASPs mogą działać w Estonii tylko wtedy, gdy mają licencję FIU.

Nowe rozporządzenie nie będzie miało wpływu na samych klientów. Przepisy nie zawierają żadnych środków zakazujących klientom posiadania i obrotu wirtualnymi aktywami, i w żaden sposób nie wymagają, aby klienci udostępniali prywatne klucze do portfeli. Rozporządzenie również nie będzie miało wpływu na osoby posiadające wirtualną walutę za pośrednictwem prywatnego portfela, który nie jest dostarczany przez VASP. Natomiast konta założone w estońskich punktach obsługi klienta nie mogą być anonimowe, a estońskie punkty obsługi klienta nie mogą oferować anonimowych kont ani portfeli.

Według nowego rozporządzenia, tylko firmy, które działają w Estonii lub są z nią związane, mogą ubiegać się o licencję na prowadzenie działalności jako VASP. Obecne przepisy pozwalają na odsprzedaż firm, które uzyskały licencję osobom trzecim, które nie są związane z Estonią lub nie prowadzą działalności w Estonii. Nadzorowanie takich podmiotów jest niewykonalne, a ryzyko nadużyć zagraża estońskim VASP, które działają w przejrzysty sposób. Zgodnie z nowymi przepisami FIU może odmówić przyznania licencji, jeżeli podmiot nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej w Estonii ani nie ma żadnego widocznego związku z Estonią.

Jedną z najistotniejszych zmian dotyczących mniejszych VASP są wymogi kapitałowe, które zostaną podniesione w celu zapewnienia, że licencjonowane VASP są aktywnymi przedsiębiorstwami. Obecnie opłata administracyjna za licencję VASP wynosi 3.300 EUR, a minimalny kapitał zakładowy spółki aplikującej to 12.000 EUR. Po wprowadzonych zmianach minimalny kapitał zakładowy dla usług portfelowych, giełd, platform ICO i podobnych wyniesie 125 000 EUR, a dla usług związanych z transferami walut wirtualnych 350 000 EUR. Również opłata administracyjna za licencję VASP zostanie zwiększona do 10.000 EUR.

Średni roczny obrót VASP posiadających licencję estońską wynosi obecnie 80 mln EUR. Takie rozwiązanie jeszcze bardziej zmniejszy ryzyko rejestracji lub utrzymywania nieaktywnych VASP w celu odsprzedaży.

Co jeszcze się zmieni?

Pojęcie „usługi wirtualnej waluty” zostanie rozszerzone o: usługi transferu, przekazów walut wirtualnych, usługi pośrednio dotychczas związane z emisją walut wirtualnych, to jest organizacją ich publicznej oferty, sprzedaży lub świadczenia powiązanych usług finansowych. Oznacza to, że o te podmioty zostanie zmieniona kategoria VASPs i będą one musiały spełniać wymogi licencyjne.

Aby uzyskać licencję, firmy będą musiały dostarczać dodatkowe informacje i dokumenty takie jak:

Informacje finansowe – rzetelnie obrazujące finansową kondycję aplikanta oraz wskazujące źródła jego finansowania;
Biznes plan – obejmujący pierwszy okres działalności podmiotu;
Dokumentację dotyczącą oceny ryzyka – bazującą na ustawie, pozwalającą na klasyfikację klientów;
Informacje na temat systemów technologicznych – używanych do obsługi, zabezpieczenia transakcji przeprowadzanych przez VASPs;
Opisy systemów technologii informacyjnych – rozwiniętych o adresy portfeli na których będą przetrzymywane aktywa klientów, przez które będą przepływały wszelkie kryptowaluty w ramach prowadzonej działalności biznesowej;
Informacje o firmie przeprowadzającej audyt finansowy wnioskodawcy – projekt zakłada, iż każda licencjonowana firma będzie posiadała audytora badającego jej sprawozdania finansowe, nieprzerwanie przez okres co najmniej 3 lat;
Informacje o liczbie akcji i głosów – pozwalających zdefiniować beneficjentów rzeczywistych podmiotu aplikującego o licencję.

Nowe rozporządzenie również precyzuje wymagania w stosunku do zarządu i osób kontaktowych. Dwa najważniejsze to:

Członkowie zarządu muszą mieć wyższe wykształcenie i co najmniej dwuletnie doświadczenie zawodowe w zakresie związanym z rynkami finansowymi oraz walutami wirtualnymi;
Członek zarządu nie może pełnić więcej niż dwóch funkcji w VASP – co ma za zadanie wykluczyć jednoosobowe spółki oraz osoby sprawujące w VASP swoje funkcje usługowo;

Zostaną wprowadzone dodatkowe, rozszerzone podstawy do odmowy udzielenia zezwolenia na prowadzenie działalności w ramach systemu VASP obejmujące m.in.:

Istniejące wątpliwości w stosunku do prawnego pochodzenia kapitału zakładowego – co jest istotne w kontekście zwiększonych wymogów kapitałowych;
Małe prawdopodobieństwo, że przedsiębiorstwo zamierza prowadzić działalność w Estonii lub nie ma z nią istotnych połączeń (nie wystarczy posiadać siedzibę lub zarząd w danym kraju) – w tym wypadku wydaje się, iż sama rezydencja członków zarządu może nie być wystarczająca – w tym wypadku wydaje się, iż sama rezydencja członków zarządu może nie być już wystarczająca, gdyż będzie badany m.in. udział klientów estońskich w portfelu;

Sankcje za nieprzestrzeganie przepisów

Zgodnie z projektem, zarząd każdej spółki objętej wymaganiami, musi doprowadzić swoją działalność do stanu zgodnego z przepisami do dnia 18 marca i przedstawić raport z audytu do 15 sierpnia 2022 roku. Tym, którzy nie dostosują się do ustawy AML, może zostać odebrana licencja. Termin ten został przedstawiony w projekcie i prawdopodobnie zostanie zmodyfikowany podczas prac parlamentarnych.

Nowelizacja ustawy wprowadza również trzy nowe przestępstwa:

Otwarcie anonimowego konta, książeczki oszczędnościowej lub portfela z wirtualnymi walutami
Naruszenie wymogów dotyczących środków własnych
Naruszenie obowiązków VASP, takich jak brak ustalenia lub kontroli informacji dotyczących inicjatora transakcji

Takie naruszenia mogą prowadzić do nałożenia grzywny w wysokości do 300 jednostek grzywny (jedna jednostka grzywny równa się 4 euro) w przypadku osoby fizycznej, oraz grzywny w wysokości do 400 000 euro w przypadku osoby prawnej.

Projekt ustawy został przekazany do Riigikogu, estońskiego parlamentu, gdzie po przejściu trzech czytań, podpisie prezydenta i po upływie vacatio legis, stanie się obowiązującym prawem.